DİYALEKTİK « Felsefe Felsefede bir metod. Gerçekleri konuşmak suretiyle aramak esasına dayanır. Ünlü Yunan filozof Socratesin ilk olarak kullandığı bu metoda göre gerçeklerin anlaşılabilmesi için karşılıklı konuşmak ve devamlı soru sorma gerekmektedir. Socrates'in, �doğuştan gelen bilgilerimizi� ispat etmede kullandığı diyalektik metodda, a) alay safhası, b) fikir doğurtma safhası olmak üzere iki bölüm vardır, Birine bölümde, konuşturulan kimseye, bir takım tertipli sorular sorularak, �bilirim� iddiasında bulunmasına rağmen, aslın da �hiç bir şey bilmediği� ortaya konur. İkinci bölümde ise, yine konuşturulan kimse... Devamı »»» DOĞMATİZM « Felsefe Felsefe mesleklerinden biri. Dogmatizmde, bilgilerimizin mutlak olduğuna ve insanın mutlak bir gerçeğe erişebileceğine inanılır. Bu da, nizam, metot gibi bazı kayıtları gözeterek çalışmak suretiyle mümkün olabilir. Buna göre, gerçeğin araştırılması huşunda insan zekâsına tam bir güven şarttır. ... Devamı »»» DETERMİNİZM « Felsefe Bir felsefe mesleği. Determinizm her olayın maddi ya da mânevi bir takım sebeplerin zorunlu sonucu olduğunu ileri sürer. Kâinat olaylarının hepsi, bunların arasında insan aksiyonları, daha önceki bir takım sebeplerin sonucu olarak kabul edilir. Bunlar da, ilerde olacak bazı işlerin sebeplerini meydana getirirler. ... Devamı »»» EPİKÜRCÜLÜK « Felsefe Epicurus'un felsefe mesleği. Ruhun da vücut gibi ölümlü olduğunu, yaşanılandan başka hayat olmadığını, bunun için ömrü temiz ve yüksek nazlarla geçirmek gerektiğim ileri sürer. Bu felsefe mesleğine göre, insan için en büyük iyilik hazdır ve bütün gayretlerimiz, bu hazzı elde etmek ve elemden kaçmak olmalıdır. ... Devamı »»» EPİSTEMOLOJİ « Felsefe Bilginin değeri ve bilginin kaynağı meselelerini inceleyen felsefe teorisi. Bilgi teorisi ve bilgi kuramı deyimleri ile de bilinir. Filozoflar, her şeyden önce, bu filemde olup bitenleri anlamak, bilmek problemi ile meşgul olmuşlar, bilginin nasıl meydana geldiğini ve bunda rol oynayan faktörlerin neler olduğunu düşünmeden önce insan bilgisinin mutlak olup olmayacağı üzerinde, düşünürlerken, bilginin kaynağının ne olduğu sorusu üzerinde de düşünmüşlerdir. Bilgi teorisini (Epistemoloji) meydana getiren bu iki esas, böylece, �bilginin değeri meselesi� ve �bilginin kaynağı meselesi� şeklind... Devamı »»» EVRİMCİLİK « Felsefe Yaratılışın ve bugün gördüğümüz şekilleri almış olan yaratıkların, birdenbire değil, uzun bir zaman içinde ve yavaş yavaş meydana gelmiş olduğunu ileri süren ve evrim (tekâmül) fikrine dayanan bir felsefe mesleği. ... Devamı »»» FİZİKÖTESİ « Felsefe İlk sebeplerin, ilk prensiplerin bilgisi. Yunanca fizikten sonra anlamındadır. Fizikötesi genel ve özel olmak üzere iki bölüme ayrılır. Birincisi, �varlık bilim� ya da �İlk felsefe� denilen bölümdür. İkinci de, maddenin hakikatinden, Tanrıdan söz eder. Bir bakıma asıl felsefe, �fizikötesi� dir ve felsefenin en güç, en genel meselelerine bu ad verilir. ... Devamı »»» FATALİZM « Felsefe Bir felsefe mesleği, kadercilik. Fatalizmde, bütün olaylar tek ve tabiatüstü bir sebeple önceden tespit edilmiştir. Bundan kaçınılmaz, insan iradesi bunda bir şey değiştiremez. ... Devamı »»» FENOMENİZM « Felsefe Gerçeğin, ancak olaylardan ibaret olduğunu ileri süren felsefe mesleği. Fenomenizme göre, görünmeyen ve bize meçhul kalan bir âlem yoktur; olaylardan başka bir şey var değildir. Bu mesleğin kurucusu, İngiliz filozofu David Hume (1711 - 1776) dur. ... Devamı »»» HÜMANİZM « Felsefe Eski Yunan ve Lâtin felsefe ve edebiyatlarının en yüksek kültür örneği olarak ileri sürmüş olanların mesleği. Bu akım, ilkin XI. ve XIII. yüzyıllarda İtalya'da belirmeğe başlamış, İtalya'da önem kazanmağa başlayan Yunan ve Lâtin eserlerine dönme eğiliminden sonra Dante ve Petrarca gibi ünlü şairler aracılığı ile büyük önem kazanmağa başlamıştır. Ortaçağ'ın her türlü hür ve insanca düşünceye engel olan �skolâstik� felsefesinin değerden düşmesine yol açan bir gelişme devresinden sonra, Avrupa'da Rönesans devrinde en büyük gelişmesini kaydetmiştir. ... Devamı »»» İDEALİZM « Felsefe Varlığın ve eşyanın insan benliğinden ayrı, kendine özge bir gerçekliği bulunduğunu kabul etmeyen ve bilimde temel olarak düşünceyi alan felsefe mesleği. Sanat ederlerinde de, tabiatı oldugu gibi kopya etmeyi değil, onu ideale göre düzelti güzelleştirmeyi esas olarak alır Geıek felsefede, gerek sanatta idealızm gerçekliğin karşıtıdır. ... Devamı »»» İDEOLOJİ « Felsefe Yalnız fikirlere dayanan felsefe sistemi. Fikirlerin, tasavvurların ne şekilde meydana geldiğinden, kaynaklarından ve kanunlarından söz eder. ... Devamı »»» MİSTİSİZM « Felsefe İnsan aklinin, özellikle görgü ve deneyin yetişmediği alanlarda, Tanrıya, yaradılışa, ölüme, ezel ve ebede ait meselelerde gerçeğe kalp yoluyla ve irade zoruyla ulaşabileceğini kabul eden bir felsefe ve din mesleği. Mistisizmin İslâm dinindeki karşılığı �tasavvuf� tur. ... Devamı »»» MARXİZM « Felsefe Kari Marx tarafından ortaya atılan bir tarih felsefesi ve ihtilâlci değişim programı. Markizinin esasları, dialektik materyalizmi savunan bir tarih felsefesidir. Marx'a göre, kapitalizm kendi yıkılış ve çürüyüş tohumlarım kendi bünyesinde taşımaktadır. Bu yüzden ihtilal kaçınılmaz bir sonuçtur. Marx şunları savunur: 1 - Toprak mülkiyetinin kaldırılması ve bu toprakların devlet taralından yeni bir kiralama sistemi kullanılarak işletilmesi; 2 - Gelir Vergisi konusunda tam anlamıyla ve ileri bir yenileştirme; 3 - Miras hakkının kaldırılması; 4 - Kredinin kurulacak bir devlet bankasınca merkezileş... Devamı »»» MATERYALİZM « Felsefe Yalnız maddî olan insanı kabul eden ruhu kabul etmeyen bir felsefe mesleği. İnsanın ruh ve beden olmak üzere iki varlığa sahip olduğunu ve bu varlıklardan ruhun bedene üstün olduğunu kabul eden Spritüalistlerin karşıtı olarak Materyalistler yalnız maddî olan insanı kabul ederler ve insanda çeşitli organların çeşitli fonksiyonlar yaptıklarını ileri sürerler (ciğerlerin nefes alması beynin düşünmesi gibi). Bedenin de ruha hâkim olduğunu kabul ederler. Materyalistlere göre insan tabiat kanunlarına uyan maddî bir varlıktır. Böylece materyalizm ruhun varlığını, devamını kabul etmediği gibi Tanrı'n... Devamı »»» POZİTİVİZM « Felsefe Bilgiye ancak deney ve gözleme dayanan şeylerin temel olabileceğini, deney ve gözlemin dışında kalan kavramların bilime konu olamayacağını savunan felsefe mesleği. Pozitivizm kelimesi ilk defa XIX. yüzyılda Saint - Simon'un öğrencileri tarafından ortaya atılmış. Bütün bir felsefenin adı olarak da ilk defa Auguste Comte tarafından kullanılmıştır. Auguste Comte oluşa egemen olan kanunları, gözlemi yapılan olayların ve yalnız bunların aracılığı ile bulmayı bilimin baş görevi olarak görür. ... Devamı »»» SKOLASTİK FELSEFE « Felsefe Ortaçağ felsefesiyle ilgisi olan, Aristo ve Eflâtun'un eserlerinden alınmış olan, Avrupa'da X. yüzyıldan XVII. yüzyılın sonlarına kadar, üniversitelerde ve din okullarında okutulan felsefeye verilen ad. Bu felsefenin genel özelliği, dini esasları, değişmez birer temel saymak ve akim delillerini bu esasa göre açıklamaktır. ... Devamı »»» SOFİZM « Felsefe Felsefede bir düşünce sistemi. Bir kıyas halinde ileri sürülen ve yanlışlığı ustalıkla gizlenip doğru olduğu kabul ettirilmek istenen delillere dayanır. ... Devamı »»» TASAVVUF « Felsefe Sofilik sistemi. İnsan aklının, gözlem ve deneyle yetişemediği alanlarda, asilikle Tanrıya, yaradılışa, ölüme, ezel ve ebede ait konularda gerçeğe kalp yoluyla ve irade gücüyle ulaşılabileceğini kabul eden bir felsefe ve din mesleğidir. Bu deyim, çoklukla bu felsefe mesleğinin, İslâm dinindeki karşılığıdır. ... Devamı »»»